Zeytin Ağacı ve Yapısı
Üretimi sonucunda hem zeytin hem de zeytinyağı ile birlikte Türk mutfağında tercih edilebilirlik konusunda başı çekmekte olan ve bambaşka lezzetlerde kullanılarak çok kullanışlı iki ürün olmasından dolayı alıcılar tarafından yoğun ilgi gören zeytinlerden bahsedildiği zaman zeytin ağaçları da bu konuda temel rolleri almaktadır. Ağaç sayesinde çok eski yüzyıllardan bu yana günümüze kadar gelen ve günümüzde ülkemizin ihracat ürünlerinde gelir elde edebildiği bir ürün olan zeytin, Türk mutfağının vazgeçilmez lezzetleri arasındadır. Birçok farklı alanda kullanılabilmesi nedeniyle çeşitlilik yaratan ve damak zevki bağlamında farklı tecrübeler sunan zeytinin ağacı da yapısı itibariyle çok dikkat çekmektedir. Zeytin ağacı da kendi arasında farklı türlere bölünmektedir. Hem zeytini, hem zeytinyağı hem de zeytin ağacının farklı kategorilere bölünebilmesi, bu ürünün kökünün bile ne kadar çeşitli olabildiğine bir ispat niteliği taşımaktadır. Zeytin ağacının 2 farklı türü bulunmaktadır.
Yabani Zeytin Ağacı: Herhangi bir emek harcanmadan ve ekilmeden tamamiyle kendiliğinden doğup, büyüyüp, yeşerip ve ürün veren ağaçlar yabani zeytin ağacı olarak adlandırılmaktadır. Bu ağaçlardan elde edilen yağlar yemek ve mutfak kültürünün yerine ağırlıklı olarak ilaç ve sağlık alanında kullanılmaktadır. Son derece faydalı olan bu ağacın yağı, birçok hastalığa ilaç niteliği taşımaktadır.
Dikme Zeytin Ağacı: Ekilmesinin ardından bakımı ve hasadı yapılarak yetiştirilen ağaçlardır.
Yabani zeytin ağacı ile dikme zeytin ağacı arasında da bazı temel farklılıklar bulunmaktadır. Bu farklılıklardan en çok dikkat çekeni, yabani zeytin ağaçlarının oldukça sağlam bir köke sahip olması ve kolay kolay yerinden sökülememesi iken dikme ağaçların kolaylıkla yerinden sökülebilmesidir. Bu sağlamlık farkı neticesinde yabani zeytin ağaçları son derece dayanıklıdır.
Periyodisite olarak hasadının toplandığı ağaçlar, yıl aşırı bir biçimde işleyişe sahiptir. Toplayıcılar, bir zeytin ağacından bir sene tam verim alarak maksimum ürünü elde edebilirken takibindeki senede oldukça verimsiz bir şekildeki ağaçlarla karşılaşmaktadır. 1 yıl verimli ürün veren ağaç, ertesi sene dinlenme sürecinde olmasından dolayı istenilen ürünü vermemesinin ardından sonraki sene yine son derece verimli ürünleri besler ve büyütür.
Zeytin Ağacı Ne Zaman Ürün Verir?
Zeytin ağaçları ekilme sürecinin ardından çok kısa bir süre zarfında ürün isteyenleri hayal kırıklığına uğratacaktır. Çünkü bu ağaçlar, ekilmelerinin ardından yaklaşık 5 ile 6 sene arasında ürün vermez, ardından zeytin verecek duruma gelir. Dikilen ağacın tam verim ile birlikte ürün sağlayacak duruma gelmesi yaklaşık olarak 20 seneyi bulmaktadır. Ortalama olarak 1000 yaşına kadar yaşayabilen zeytin ağaçları, 30 ile 150 arasındaki süreçte en verimli meyvesini vermektedir. Bu sürecin ardından verimliliği aynı çizgide olmasa da çok ağır aralıklarla düşmektedir. Binlerce sene yaşayan türlerin de bulunduğu zeytin ağaçları, oldukça özel ve uzun ömürlü yapılara sahiptir.
Zeytin Ağacının Verimli Olduğu Coğrafyalar
Araştırmalar ve bulguların ardından bu ağaçların en fazla rakımı düşük bölgelerde varlığını devam ettirdiği kanıtlanmıştır. Türkiye’de kısmi olarak Marmara’da ve ağırlıklı olarak Ege Bölgesi’nde yetişen bu ağaçlar, soğuk ve don olaylarına karşı savunmasızdır. -10’dan sonraki derecelerde kurumaya başlamasından dolayı verimi düzenli ve hızlı bir biçimde azalmaya başlar. Ağaçtan çıkan zeytin ve zeytinden çıkan yağın ortalama oranlarının kabul edilebilir düzeylerde olduğu bölgeler ağırlıklı olarak yaylalardır. Bu bölgelerde son derece verimli olacak şekilde üretim yapabilen ağaçlar, susuzluğa da dayanamamaktadır. Susuz olarak meyve verdiği zaman genellikle buruşmuş zeytinleri döken ağaçlar, sulandığı zaman çok daha kaliteli ürünler verebilmektedir.
Zeytin Ağacının Yaşı
Zeytin ağaçları, çok uzun yüzyıllar boyunca yaşamını sürdürmektedir. İnsan ömrünün kat be kat üstünde olan bu ağaçlar, verimliliği her geçen yaşında düşse bile 3 kuşağın verimli ağaçlardan yararlanabileceği kadar uzun seneler boyunca ürün vermektedir. 150 yaşına kadar maksimum verim dönemi içerisinde olan ağaçlar, 150 yaşından sonra her geçen sene biraz daha verim azalması yaşamaktadır. Tarihte 2000 hatta 3000 yaşına kadar hayat yaşamış zeytin ağaçları görülmüşken, standart bir zeytin ağacının ortalama yaşam süresi yaklaşık 1000 yıldır. Maksimum veriminin ardından 1000 yaşına kadar özellikle yapraklarından faydalanılan ağaçların bu yapraklar sayesinde bakterilere karşı yok etme özelliği olduğu bilinmekte ve bu nedenle fazlaca kullanılmaktadır.
